Oliver! Lionela Barta

Lionel Bart to jeden z najznakomitszych twórców musicali, a jednocześnie samouk. Nigdy nie nauczył się czytać nut, nie posiadał też muzycznego wykształcenia, a w celu zapisu nutowego wynajmował muzyka, który wykonywał dla niego notacje. Mimo tych niedogodności Lionel Bart napisał wiele piosenek, a także tworzył do nich melodie. Do jego najbardziej znanych piosenek należy „Living Doll”, w wykonaniu Cliffa Richardsa z grupy The Drifters, która dwukrotnie osiągnęła szczyt listy przebojów w Wielkiej Brytanii. Lionel Bart w swoich pierwszych sztukach przed „Oliverem” wprowadzał elementy autentycznego londyńskiego slangu cockney, a także zachęcał do zniesienia ciążącej nad West Endem cenzury. Jest też czasem nazywany ojcem brytyjskiego musicalu, ponieważ przed 1959 r. na deskach West Endu grano głównie amerykańskie tytuły, a jego debiut przecierał szlaki następującym po nim twórcom.

Musical „Oliver”, oparty na powieści Charlesa Dickensa „Oliver Twist”, miał premierę 30 czerwca 1960 r. Opowiada historię chłopca z sierocińca o imieniu Oliver, którego nadzorca wysyła do pracy do zakładu pogrzebowego. Chłopiec szybko podpada nowym opiekunom i za karę zostaje zamknięty na noc w piwnicy. Udaje mu się jednak uciec i po tygodniowej wędrówce dociera do Paddington Green w centrum Londynu. Tam spotyka jednego z członków bandy ulicznych złodziejaszków o pseudonimie Szelma (Artful Dodger). Prowadzi on Olivera do dziupli, w której spotyka bezwzględnego, choć niepozbawionego serca Fagina, który przewodzi grupie. Oprócz młodocianych złodziejaszków Oliver poznaje też Nancy i jej brutalnego chłopaka Billa Sikesa, który współpracuje z Faginem. Musical zawiera ponad 20 piosenek, spośród nich „Consider Yourself” śpiewana przez Szelmę, Olivera i chór piosenka stanowiąca radosne zaproszenie, pełne akceptacji przyjęcie do rodziny młodocianych kieszonkowców, „I’d Do Anything” urocza piosenka wyrażająca dziecięcą miłość i oddanie Olivera do Nancy, a także „Where Is Love” przejmująca skarga samotnego dziecka poszukującego swojego miejsca na świecie.

W momencie schodzenia z afiszy „Oliver” pobił rekord najdłużej granego musicalu na deskach West Endu (był grany ponad 2600 razy). Co ciekawe przez obsadę przewinęło się wielu późniejszych znakomitych muzyków np. Phil Collins, wokalista i członek zespołu Genesis. Następnie po tym wielkim sukcesie w 1963 r. został po raz pierwszy wystawiony na Broadwayu w Stanach Zjednoczonych (774 wystawienia). Z kolei w 1968 r. Carol Reed nakręcił wersję kinową. Jest to znany brytyjski reżyser, który nakręcił m.in. słynny thriller noir „Stracone złudzenia” z pamiętną rolą Bobby’ego Henrey’a jako Philippe z 1948 r. Jego wersja „Olivera” Carola Reeda na wiele lat wyznaczyła standardy, jak należy przenosić musicale na srebrny ekran.

Musical był wielokrotnie wystawiany ponownie. Np. w 1994 r. reżyserem przestawienia był Sam Mendes („Droga do zatracenia” 2002). Polska premiera musicalu odbyła się 17 marca 1990 r. Nowszą inscenizację zaproponował Teatr Rozrywki w Chorzowie w 2009 r. Przestawienie wyreżyserowała Magdalena Piekorz („Pręgi” 2004). Olivera zagrał Piotr Janusz, aktor dziecięcy, który wystąpił wcześniej w roli Adasia Niezgódki w musicalu „Akademia Pana Kleksa”. W postać małego kieszonkowca Szelmy wcielił się Roger Karwiński, występujący jako Adam Skalski w popularnym serialu komediowym TVN „Niania”.

Poniżej galeria zdjęć z filmu Carola Reeda „Oliver!”, w roli głównej wystąpił Mark Lester, a jako Szelma (w niebieskim fraku i wysokim kapeluszu) Jack Wild: