Historia
Wielka Brytania, dawniej mocarstwo kolonialne, które określano mianem „imperium, nad którym słońce nigdy nie zachodzi”, dziś mierzy się z dziedzictwem postkolonialnym oraz z ubożeniem społeczeństwa. To także kraj, w którym zainicjowano rewolucję przemysłową, wynaleziono lokomotywę, maszynę parową oraz produkcję mechaniczną na skalę przemysłową.
W kontekście dzieciństwa, jednym z pierwszych pisarzy, którzy zwrócili uwagę na tragiczną sytuację dzieci w okresie rewolucji przemysłowej, był Charles Dickens. Opisał los dzieci zmuszanych do pracy ponad siły, zarówno w fabrykach, przy roznoszeniu gazet, jak i jako pucybuci. Współczesnym kontynuatorem tego nurtu jest reżyser Ken Loach, autor filmu „Kes” (1969), który przedstawia trudne dzieciństwo w brytyjskiej rzeczywistości.
Wielka Brytania ucierpiała także w czasie II wojny światowej wskutek niemieckich nalotów, co ma swoje odzwierciedlenie w filmie „Nadzieja i chwała” Johna Boormana. Częścią brytyjskiej tradycji wychowania są szkoły z internatem, które historycznie były surowymi instytucjami, gdzie uczniowie, odseparowani od rodzin, byli poddawani rygorystycznej kontroli, nauce rywalizacji i podziałów klasowych. Temat ten został przedstawiony m.in. w filmie „Lamb” Colina Gregga z 1986 roku.
Literatura
W literaturze brytyjskiej szczególne miejsce zajmuje okres wiktoriański, który obfitował w klasyczne powieści dla dzieci. Do najsłynniejszych należą:
- „Pięcioro dzieci i „coś”” Edith Nesbit,
- „Tajemniczy ogród” Frances Hodgson Burnett,
- „Jaskółki i Amazonki” Arthura Ransome’a,
- „Piotruś Pan” J.M. Barriego,
- „Alicja w Krainie Czarów” Lewisa Carrolla.
Te utwory wciąż pozostają ważnym elementem brytyjskiego dziedzictwa literackiego i kulturowego, kształtując wyobraźnię kolejnych pokoleń.
Ze współczesnej (powojennej) powieści brytyjskiej warto wyróżnić:
- „Władca much” Williama Goldinga
- „Siedem minut przed północą” Patricka Nessa
Film
Brytyjskie kino także eksplorowało tematy dzieciństwa w różnorodny sposób. Oto niektóre z najbardziej znanych filmów:
- „Bandyci czasu” (reż. Terry Gilliam) – baśniowa i surrealistyczna opowieść stworzona przez członków grupy Monty Pythona.
- „Billy Elliot” (reż. Stephen Daldry) – historia chłopca z ubogiej rodziny robotniczej, który marzy o balecie.
- „Był sobie chłopiec” (reż. Chris Weitz, Paul Weitz) – adaptacja powieści Nicka Hornby’ego o mężczyźnie z syndromem Piotrusia Pana, który zaprzyjaźnia się z chłopcem prześladowanym w szkole.
- „Dwóch ojców” (reż. Chris Menges) – opowieść o listonoszu, który adoptuje porzuconego dziesięciolatka sprawiającego kłopoty
- „Mały Liam” (reż. Stephen Frears) – historia siedmioletniego Liama przygotowującego się do pierwszej komunii świętej w burzliwych czasach Wielkiego Kryzysu na początku lat 30. XX w.
- „Olbrzym z jeziora” (reż. John Henderson) – film, który w kreatywny sposób eksploruje legendę o potworze z Loch Ness
Kino irlandzkie wyróżnia z kolei specyficzny humor pełen absurdu. Najlepsze irlandzkie komedie o dorastaniu to:
- „Pas startowy” reż. Ian Power
- „The Boy from Mercury” reż. Martin Duffy
- „Mickybo i ja” reż. Terry Loane
- „Eamon” reż. Margaret Corkery
Mark Cousins, jeden z najbardziej znanych brytyjskich krytyków filmowych, w swoim filmowym eseju „Opowieść o dzieciach i filmie” omawia kino z całego świata z dziecięcymi bohaterami w rolach głównych.
Narracje o mniejszościach
W Londynie szczególne znaczenie ma gwara cockney, związana z biedniejszymi warstwami społecznymi i klasą robotniczą. Ten językowy fenomen można zauważyć np. w musicalu „Oliver!” Lionela Barta, a także w filmie „Maskotka” Carola Reeda z 1955 roku.
Film „Na zachód” (1992) przedstawia natomiast irlandzkich Travelersów – rdzenną, koczowniczą grupę, zwaną również Podróżnikami Irlandzkimi. Ich sposób życia i tożsamość są unikalnym elementem kultury Irlandii, a obraz ten ukazuje ich wrażliwość na zmiany społeczne.
Muzyka
W czasach Tudorów muzyka brytyjska związana była z dworem królewskim. Z kolei w świątyniach anglikańskich chóry chłopięce wykonywały utwory z Book of Common Prayer, które stanowiły ważny element liturgii i pomagały w przekazywaniu treści religijnych poprzez muzykę. Chóry te, składające się z głosów dziecięcych (trebles) oraz dorosłych (lay-clerks), odgrywały kluczową rolę w kształtowaniu muzyki sakralnej Anglii, szczególnie po zerwaniu z Kościołem katolickim.
Najbardziej znanymi kompozytorami tego klasycznego okresu byli: John Taverner (1495-1545), Christopher Tye (ok. 1505-1572), Thomas Tallis (ok. 1505-1585), William Byrd (1543-1623), Nathaniel Giles (1558-1633), Richard Nicolson (1570-1639), Thomas Weelkes (1575-1623), Thomas Tomkins (1572-1656), Orlando Gibbons (1583-1625), Richard Dering (1580-1630) i Adrian Batt (1590-1637). W ciągu nieco ponad wieku ci kompozytorzy stworzyli bogaty repertuar, który do dziś pozostaje fundamentem tradycji angielskiej muzyki chóralnej.
Do najbardziej znanych brytyjskich chórów chłopięcych i chłopięco-męskich należą:
- Christ Church College Choir
- King’s College Choir
- Saint John’s College, Cambridge
- Westmister Abbey Choir
- Gloucester Cathedral Choir
- St. Mary Episcopal Cathedral Choir, Edinburgh
- Worcester Cathedral Choir
- Guildford Cathedral Choir
- Canterbury Cathedral Choir
- Saint George’s Chapel, Windsor Castle
- Saint Albans Cathedral Choir
- New College Choir, Oxford
- Lincoln Cathedral Choir
- Magdalen College, Oxford
- Jesus College, Cambridge
- Westmister Cathedral Choir
- Leicester’s Cathedral Choir
- St. Paul Cathedral Choir
Promotorem tradycyjnej brytyjskiej muzyki katedralnej jest Aled Jones – osobowość telewizyjna, prezenter i aktor. Jones zasłynął m.in. z projektu „One Voice”, w ramach którego nagrał duety z własnymi nagraniami z czasów, gdy był nastolatkiem. Jest także związany z zespołem Libera, założonym w 1984 roku przez Roberta Prizemana.
Świat chóralistyki oraz brytyjskich małomiasteczkowych społeczności został ciekawie przedstawiony w miniserialu „The Choir”, opartym na powieści Joanny Trollope z 1995 roku. Jedną z ważnych ról w serialu zagrał Anthony Way, znany brytyjski chórzysta.
Młodzi piosenkarze wykonujący piosenkę pop oraz tradycyjną z terenu Wysp Brytyjskich:
- Declan Galbraith (Anglia)
- Owen Mac (Irlandia Północna)
- Stuart Anderson (Szkocja)
- Huw Edward Jones (Północna Walia)